Mam depresję - i co dalej? Cz. 1 Co musi zrobić lekarz pierwszego kontaktu?

 ***

UWAGA: JEST TO POST INFORMACYJNY. CHOĆ DOŁOŻYŁAM WSZELKICH STARAŃ, BY ZAWARTE W NIM INFORMACJE BYŁY RZETELNE, ZGODNE Z DOSTĘPNĄ WIEDZĄ MEDYCZNĄ I PSYCHOLOGICZNĄ, LEKTURA TEGO POSTU NIE ZASTĘPUJE PORADY LEKARSKIEJ LUB/ORAZ PSYCHOLOGICZNEJ. DOBRZE NATOMIAST, BY ZACHĘCIŁ ON CZYTELNIKA DO ZASIĘGNIĘCIA TAKIEJ PORADY, JEŚLI ISTNIEJĄ DO TEGO WSKAZANIA. PAMIĘTAJ - W RAZIE WĄTPLIWOŚCI SKONSULTUJ SIĘ ZE SWOIM LEKARZEM PIERWSZEGO KONTAKTU (GP), A JEŚLI CZYTASZ TE SŁOWA, PONIEWAŻ CHCESZ ZAKOŃCZYĆ SWOJE ŻYCIE POPEŁNIAJĄC SAMOBÓJSTWO, SKONTAKTUJ SIĘ NATYCHMIAST Z WŁAŚCIWYM MIEJSCOWO CRISIS TEAM/ URGENT MENTAL HEALTH HELPLINE.

GDZIE SZUKAĆ POMOCY:

https://www.nhs.uk/service-search/mental-health/find-an-urgent-mental-health-helpline

https://111.nhs.uk/guided-entry/mental-health-help

Telefon Zaufania (Samaritans) - nr bezpłatny 116 123 

https://www.samaritans.org/how-we-can-help/contact-samaritan/

Linia SMS-owa SHOUT: wyślij SMS-a o treści "SHOUT" na numer 85258, a wyszkolony wolontariusz skontaktuje się z Tobą. https://giveusashout.org/get-help/

Jeśli znajdujesz się w stanie bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia, skontaktuj się z pogotowiem ratunkowym (ambulance service) pod numerem alarmowym 999.

***

Oto pierwszy z serii obiecanych niedawno postów o różnych metodach leczenia depresji w zależności od jej nasilenia. W cyklu tym spróbuję w nim przeprowadzić Cię przez cały proces od teraz ("zrobiłem/ zrobiłam test PHQ-9 i wygląda na to, że mam depresję") do momentu, w którym uzyskasz adekwatną pomoc i poczujesz się lepiej. Gotów/ gotowa? Lecimy!

Jeśli czytałeś/ czytałaś mój poprzedni post o objawach depresji (tutaj: https://psycholog-na-rubiezy.blogspot.com/2023/12/czy-to-depresja.html), zapewne pamiętasz, że że metody diagnostyki i leczenia depresji u osób dorosłych, wiążące wszystkich lekarzy z prawem wykonywania zawodu (czyli rejestracją w General Medical Council, GMC) oraz innych pracowników publicznego sektora opieki zdrowotnej (tzn. NHS) zostały zdefiniowane odgórnie przez National Institute for Clinical Excellence (NICE) w Wytycznych nr 222 [NG222]. Dokument ten jest dostępny publicznie, możesz zapoznać się z nim tutaj:  https://www.nice.org.uk/guidance/ng222

Dziś chcę zacząć omawiać najważniejsze informacje z tego właśnie dokumentu - dzięki temu stanie się jasne, czyjej pomocy potrzebujesz, jak taka pomoc będzie wyglądać (czyli czego możesz oczekiwać, a wręcz domagać się tego - to bardzo ważne, żeby być świadomym swoich praw!) i jak ją uzyskać.

W skrócie wygląda to tak jak na ilustracji powyżej - każdemu wg nasilenia objawów + pewne podstawy muszą być zapewnione w każdym przypadku podejrzenia lub rozpoznania depresji. 

Dziś skupimy się na tym właśnie niezbędnym minimum (czyli nr 1 na powyższej ilustracji). Obejmuje ono:

- diagnostykę

- skierowanie specjalistyczne (w przypadku wskazań)

- psychoedukację

- czynną obserwację kliniczną

- wsparcie doraźne

Co przez to rozumiemy? 

Diagnostyka, w myśl NG222, oznacza:

- określenie nasilenia objawów (np. przy pomocy testu PHQ-9, o którym pisałam i który linkowałam w poprzednim poście tutaj: https://psycholog-na-rubiezy.blogspot.com/2023/12/czy-to-depresja.html)

- zebranie podstawowego wywiadu, w tym informacji dotyczących czasu trwania i przebiegu choroby oraz jej wpływu na funkcjonowanie chorego

- ustalenie istnienia i potencjalnej roli biopsychospołecznych czynników ryzyka/ determinujących dobór metody leczenia, takich jak: wcześniejsze epizody depresyjne; współistniejące zaburzenia i choroby psychiczne; epizody podwyższenia nastroju (w ramach wykluczenia choroby afektywnej dwubiegunowej); wcześniejsze leczenie psychiatryczne/ oddziaływania psychologiczne i odpowiedź na nie; zasoby psychiczne chorego; trudności relacyjne oraz wsparcie relacyjne chorego; styl życia (sen, dieta, wysiłek fizyczny); dawne lub niedawne zdarzenia stanowiące istotne obciążenie psychiczne (śmierć bliskiej osoby, utrata pracy, rozwód, trauma psychiczna); warunki bytowe chorego, zatrudnienie, zadłużenie; stosowanie substancji psychoaktywnych i alkoholu; samotność i izolacja społeczna.

- ocenę ryzyka (czyli zagrożenia zdrowia i życia chorego oraz ryzyka podjęcia przez niego próby samobójczej)

Wyniki takiej diagnostyki pomogą ustalić po pierwsze, czy potrzebne jest skierowanie specjalistyczne - do poradni zdrowia psychicznego (Community Mental Health Team), na interwencję kryzysową (crisis team), czy do szpitalnego oddziału ratunkowego (A&E) w stanie bezpośredniego zagrożenia życia.  Po drugie, pomagają dobrać optymalne postępowanie lecznicze w danym przypadku.

Psychoedukacja na etapie podstawowej opieki zdrowotnej, przy pierwszym kontakcie w kwestii depresji, obejmuje m.in. wyjaśnienie choremu wpływu wymienionych powyżej czynników biopsychospołecznych (np. snu, diety, ruchu, odpoczynku, stresorów, relacji interpersonalnych) na nastrój. Obejmuje również przekazanie informacji o dostępnych opcjach leczenia farmakologicznego i interwencjach psychologicznych/ psychospołecznych. W ramach psychoedukacji chory dowie się również, kiedy powinien niezwłocznie zasięgnąć porady lekarskiej i na co zwrócić szczególną uwagę w kolejnych dniach/ tygodniach. 

Czynna obserwacja kliniczna polega m.in. na wyznaczeniu choremu wizyty kontrolnej w stosunkowo bliskim terminie (np. 2 tygodnie), w celu oceny odpowiedzi na leczenie. Jest to szczególnie istotne, jeśli przepisano leki przeciwdepresyjne, przy stosowaniu których w okresie pierwszych dwóch tygodni leczenia może nasilać się ryzyko zachowań samobójczych. Polega również na wyznaczeniu wizyty kontrolnej - za odpowiednio dłuższy czas - choremu, który będzie leczony oddziaływaniami psychospołecznymi/ psychologicznymi, aby upewnić się, że postępowanie takie jest wystarczające. Będzie także szczególnie ważna w przypadku osób, które nie chcą leczyć depresji (owszem, i tacy chorzy się zdarzają). W takim przypadku wizyta kontrolna wyznaczana jest po upływie 2-4 tygodni, przekazywana jest jasna informacja, że chory może zawsze zmienić zdanie w kwestii leczenia, oraz - jeśli chory nie zgłasza się na wizytę kontrolną - należy podjąć nawet wielokrotne próby kontaktu.

Wsparcie doraźne będzie niezbędne, jeśli w danej lokalizacji czas oczekiwania na pierwszą wizytę w ramach interwencji psychospołecznej/ psychologicznej jest szczególnie długi. To, co można zrobić w ramach wsparcia doraźnego, to wyposażyć chorego w materiały samopomocowe dotyczące depresji i radzenia sobie z jej objawami oraz zapewnić mu wsparcie społeczne (np. kierując do grup wsparcia, na zajęcia prowadzone w miejscowych ośrodkach sportu i rekreacji czy bibliotekach) co najmniej na czas oczekiwania na rozpoczęcie interwencji psychologicznej.

Postępowanie opisane powyżej stanowi takie "minimum ogólne" i zwykle stanowi obowiązek lekarza pierwszego kontaktu (GP), bo to on jest pierwszym ogniwem w kontaktach chorego z depresją z systemem opieki zdrowotnej. 

W kolejnych postach będę po kolei omawiać metody leczenia farmakologicznego oraz oddziaływania psychologiczne/ psychospołeczne zalecane w zależności od nasilenia depresji, do których odnoszą się wytyczne NG222. 

Jeśli potrzebujesz szybkiej ściągawki dotyczącej różnic w zakresie roli i uprawnień lekarza pierwszego kontaktu, psychiatry, psychologa i psychoterapeuty, zajrzyj tutaj: https://psycholog-na-rubiezy.blogspot.com/2023/12/psycholog-psychoterapeuta-psychiatra.html

Więcej o depresji, m.in. Jak odróżnić depresję od chandry? Kiedy jesteśmy szczególnie podatni na obniżenie nastroju? Czy antydepresanty uzależniają? Jak się uporać z depresją?, mówiłam w podcaście PsychoLoszka na Rubieży, dostępnym m.in. tutaj: https://open.spotify.com/episode/6J9IgKGnCJvH0VT1p4rY4l

Do napisania!